Onder voorzitterschap van Expertteamleden Linda Steg en Aniek Moonen dachten rondetafeldeelnemers na over de rol van de burger in de energietransitie. Deelnemers waren onder meer actief binnen energiecoöperaties, aangesloten bij universiteiten en afgevaardigd door Energie Samen (de landelijke koepel en belangenorganisatie van energiecoöperaties en andere collectieve energie-initiatieven).

Dit waren de hoogtepunten van hun kennisuitwisseling:

• Meerdere rollen 
  Burgers spelen niet één, maar minstens twee en soms zelfs drie belangrijke rollen in de energietransitie. Ze zijn om te beginnen inwoners met burgerrechten waar de energietransitie rekening mee moet houden. Ook zijn ze consumenten die energie afnemen. En ze kunnen eigenaren/initiatiefnemers zijn. Dat laatste wil zeggen dat zij hun eigen duurzame energie opwekken en mogelijk ook delen. Denk aan het grote en groeiende aantal lokale energiecoöperaties.  

• Verschillende drijfveren 
  Initiatiefnemers onderscheiden zich van andere burgers door hun enorme intrinsieke motivatie om duurzame energie op te wekken en hiervoor vele obstakels te overwinnen, zoals complexe wet- en regelgeving. Ze doen dit niet alleen omdat ze duurzaamheid belangrijk vinden. Andere drijfveren voor eigen initiatief zijn bijvoorbeeld hun frustratie over de markt, teleurstelling over de overheid, behoefte aan eigenaarschap, eigenbelang en/of wens om energievoorziening inclusiever te maken. Wie duurzaam gedrag wil stimuleren, doet er goed aan met al deze drijfveren rekening te houden. 

• Toekomstige burger 
  De energietransitie zal burgers veranderen – of anders gezegd: zij zullen hun rollen anders gaan invullen. Andersom beïnvloeden burgers vanuit die (nieuw ingevulde) rollen weer de energietransitie. Hoe de burger er anno 2050 uit zou kunnen zien volgens de tafeldeelnemers? Ze geven daar een eerste schets van; één die past bij een klimaatneutraal energiesysteem. In dit ideaalbeeld hebben burgers als belangrijkste drijfveren solidariteit en een gezonde, duurzame toekomst. Zij beseffen dus dat mensen afhankelijk zijn van elkaar. En ze willen de aarde niet uitputten, maar beter achterlaten voor volgende generaties.  
  In de praktijk tonen ze hiervoor eigenaarschap in de aanpak van het klimaatprobleem. Kostenefficiëntie, beschikbaarheid en betaalbaarheid vinden ze nog altijd belangrijk. Maar ze willen best meer betalen voor duurzame energie en duurzame producten. Ook tonen ze zorg en betrokkenheid richting zowel hun buurtgenoten (conform het Twentse ‘noaberschap’) als het groen in hun buurt (een aangepast nabuurschap).  
  Die betrokken houding beïnvloedt hun denken, voelen en doen op allerlei vlakken; van wat ze eten tot hoe ze wonen en van hoe ze reizen tot hoe ze liefhebben. Eigenlijk willen ze alles op een zo duurzaam mogelijke manier doen. Zo:

  • besteden ze hun vrije tijd – waar ze meer van hebben dan nu – vooral lokaal; 
  • delen zij producten, iets wat in 2050 veel normaler zal zijn dan nu. Of het nu gaat om elektrische auto’s, elektrische fietsen, (buurt)batterijen of andere dingen; 
  • kopen ze dingen niet zozeer om ze te hébben, als wel om het nut ervan en om het te kunnen delen; 
  • passen ze hun energieverbruik (al dan niet geautomatiseerd) aan op variaties in het aanbod van hernieuwbare energie; 
  • staan ze open voor een veranderende leefomgeving door bijvoorbeeld windturbines en zonnepanelen, ook als die hinder opleveren. Hinder door energieopwekking, zoals het zien van windturbines of het horen van warmtepompen, vinden zij in sommige gevallen acceptabel.  

Het Expertteam Energiesysteem neemt de input uit dit en de andere rondetafelgesprekken mee in zijn schets van het toekomstige energiesysteem. De minister van Klimaat en Energie gebruikt deze schets vervolgens voor het plan dat hij volgend jaar presenteert aan de Tweede Kamer. 

Bekijk ook de hoogtepunten uit de andere vier rondetafelgesprekken; over de toekomst van de energie-infrastructuur, de Nederlandse economie, de internationale omgeving en ontwikkelingen en de wet- en regelgeving.