Hoe zullen we over dertig jaar willen wonen, werken en recreëren? Zullen we andere voorkeuren hebben dan nu – bijvoorbeeld door veranderde waarden? En welk effect zal dat dan hebben op de economie? Tijdens deze sessie zorgden Expertteamleden Rens van Tilburg en Maarten Hajer dat deelnemers over die vragen hun gedachten uitwisselden. Onder de deelnemers bevonden zich futurologen, academici, consultants en banken.

Zij traden buiten gebaande denkpaden en kwamen onder andere tot de volgende inzichten:  

• Consumptiepatronen  
  Waarden kunnen veranderen. En daarmee ook de voorkeuren en het gedrag van consumenten. Neem roken, dat in 2014 verboden werd in cafés. Dat jaar rookte bijna 20 procent van de Nederlanders. Zes jaar later, toen ook rookruimtes verboden werden, lag dat percentage op 15 procent. En sindsdien is het alleen maar verder gedaald. Volgens de tafeldeelnemers houden toekomstscenario’s en transitiepaden te weinig rekening met het feit dat consumentenvoorkeuren en -patronen kunnen veranderen – soms, zoals in het rookvoorbeeld, over een tijdspanne van meerdere jaren en onder meer dankzij beleidsmaatregelen. De deelnemers zien bijvoorbeeld nog te weinig scenario’s waarin Nederlanders liever kleiner wonen, minder vliegen en een plantaardig dieet volgen.  

• Producten en diensten 
  Als consumptiegedrag milieu- en klimaatbewuster wordt, is het heel goed mogelijk dat de vraag naar producten en diensten meeverandert. Die vraag zal dan waarschijnlijk ook ‘groener’ worden. Dit kan ertoe leiden dat bestaande groene producten en diensten meer afgenomen worden én dat er nieuwe ontstaan. Tegelijkertijd is het mogelijk dat bepaalde producten en diensten die we nu kennen juist níét meer afgenomen worden. Bijvoorbeeld omdat ze volgens consumenten niet ‘groen’ genoeg zijn. Een voorspelling is niet met zekerheid te geven, aldus de tafeldeelnemers. Maar ze wijzen er wel op dat er een nauwe samenhang is tussen consumptiegedrag en de vraag naar producten en diensten.  

• Positie van de industrie 
  Het is dus mogelijk dat consumentenvoorkeuren veranderen. En dat er nieuwe producten en diensten komen die in deze voorkeuren voorzien. Die mogelijkheid leidt tot grote onzekerheid bij de industrie in Nederland. Het is immers niet vanzelfsprekend dat deze zonder te veranderen kan voldoen aan de vraag van consumenten in 2050. Moet zij zich ontwikkelen? En zo ja: in welke richting?  
  De tafeldeelnemers kunnen hier geen definitief, eenduidig antwoord op geven. Wel zijn ze het erover eens dat Nederland een heel gunstige plek is voor de industrie, ongeacht de richting die zij de komende jaren zal kiezen. Zij kan hier namelijk zeer goed vergroenen of andersoortige producten maken waar behoefte aan is. Dit komt onder meer door de ligging aan de Noordzee, de potentie van wind op zee en de mogelijkheden om CO2 af te vangen.  

Het Expertteam Energiesysteem neemt de input uit dit en de andere rondetafelgesprekken mee in zijn schets van het toekomstige energiesysteem. De minister van Klimaat en Energie gebruikt deze schets vervolgens voor het plan dat hij volgend jaar presenteert aan de Tweede Kamer. 

Bekijk ook de hoogtepunten uit de andere vier rondetafelgesprekken; over de toekomst van de energie-infrastructuur, de internationale omgeving en ontwikkelingen, de rol van de burger in de energietransitie en de wet- en regelgeving.

Wil je ook meepraten? Meld je dan aan voor het Open forum.